De beginstemming
Om (letterlijk) in de stemming te komen vraagt de Stadmakerij bezoekers bij binnenkomst hun stem uit te brengen. Velen van de 60 aanwezigen doen dat met als resultaat: 30 voor, 10 tegen, 3 mensen die twijfelen of op 6 april niet gaan stemmen. Daarna lijkt het even de avond van de tegenvallers te worden. Een politieke spreker van het “nee-kamp” is er niet (ondanks veel heen en weer gebel en gepraat tot het laatste moment). Een internetverbinding met Oekraïense burgers komt niet tot stand. Maar toch ontstaat er een goed inhoudelijk gesprek, niet in het minst dankzij de glasheldere en afgewogen bijdrage van Clingendael – wetenschapper Tony van der Togt. Twee dagen later overigens staat zijn opinie in de Volkskrant .
Er is veel gedoe over dit referendum: in de NRC geven de initiatiefnemers aan dat het hen eigenlijk niet om Oekraïne gaat, maar om afbraak van de steun voor de EU. Voor velen is de vraag of dit verdrag nu wel een passend onderwerp is voor een referendum. “Maar nu het er is”, vindt Van der Togt, “is het goed dat het steeds meer over de inhoud en de verhouding tussen EU en Oekraïne gaat”. En dat gebeurt deze enige brede Lelystadse bijeenkomst over dit onderwerp volop.
De inleiders
Volgens Tony van der Togt zit het belang van het verdrag misschien wel vooral in de bepalingen over hervormingen van het Oekraïense (corrupte) systeem en bevorderen van het naleven van mensenrechten. Eerste stappen zijn gezet, zoals wetgeving tegen discriminatie van homoseksuelen, en bv. het beter betalen van politie, maar er moet nog heel veel gebeuren. Het zijn in zijn ogen veranderingen die een generatie nodig hebben om tot nieuwe stabiliteit te leiden. Een goed teken is dat er zowel in als buiten het parlement inmiddels behoorlijk wat hervormers zijn. Met name jongeren zijn de oude corrupte staat zat.
Duidelijk is dat Poetin het verdrag niet wil. De argumentatie is vooral geopolitiek: hij wil een stevige bufferzone tussen Europa en Rusland, en daar behoort Oekraïne bij. Steen des aanstoots is vooral het stukje waarin gesproken wordt over samenwerking op het gebied van veiligheid etc. Dat zijn overigens juist zaken die de EU ook met Rusland wil afspreken rond bv. bestrijding van terrorisme. In de politiek van invloedsferen past voor Rusland natuurlijk ook geen systeemverandering in Oekraïne. De tegenstanders van het verdrag verwachten dat het voor Oekraïne geen economische verbetering brengt en zien een verdere verslechtering van de relatie tussen Nederland / EU en Rusland. De voorstanders wijzen op de grote meerderheid in de bevolking van Oekraïne die voor het verdrag is.
D66-er en voorstander van het verdrag Niels Abcouwer leerde Oekraïne in zijn studietijd kennen als graanschuur en land van Tsjernobyl. Hij ziet er een traditie van groepen die zich (soms helaas fascitoïde) verzetten tegen het communisme. D66 is groot voorstander van referenda, maar is niet blij met dit misbruik van dat middel door een club die zich tegen Europa keert. Ook hij wijst op het belang van bestrijding van corruptie en bevordering van mensenrechten, wat met dit verdrag beter mogelijk wordt. Overigens moet de directe betekenis voor de handel niet overschat worden. “De economie van Oekraïne heeft de omvang van die van Noord-Holland”.
Fragmenten uit het gesprek
In het gesprek tussen de 60 aanwezigen en de inleiders wisselen persoonlijke ervaringen met en in Oekraïne en beschouwingen vanuit het westerse perspectief elkaar. Daarbij komen zowel de voors als de tegens volop aan de orde. Een aantal voorbeelden:
- Dit referendum leidt alleen maar tot frustratie. Het is grotendeels mosterd na de maaltijd (Nederland gaat niet over het handelsdeel, dat is een EU – zaak). De initiatiefnemers zijn op iets anders uit. Veel voorstanders zitten er niet op te wachten. Men heeft niets gedaan met de wake – up call die het referendum rond de Europese grondwet in feite was.
- Een EU – breed referendum over dit soort zaken zou een echte aanwinst kunnen zijn.
- De tegenstanders beschouwen het verdrag als een beursgang waarbij we ons afvragen of de boekhouding wel klopt. Het is echter meer een spoorboekje naar de toekomst.
- Nederland is “partner in crime” bij het opstellen van Europese verdragen en regelgeving . Als er die dan wordt voorgelegd wordt er gemakkelijk naar Brussel gewezen met: “sorry we kunnen er niets aan doen.”
- Het ontbreekt aan wederkerigheid in het verdrag. Nederland moet ook naar zich zelf kijken. Zo ideaal is de situatie hier ook niet met onze brievenbusfirma’s e.d.
- We stellen wel eisen aan de producten, maar verzuimen die te stellen aan de manier waarop ze geproduceerd worden. Zo kan de “plofkip” straks ook uit Oekraïne komen omdat we het zelf niet goed geregeld hebben.
foto: Stadmakerij - Er is wel degelijk ook een eigen Nederlands belang (hoe bereik je economische groei) bij uitbreiding van de handelsrelaties.
- Weer strijden de koopman en de dominee met elkaar. Cynisch gezegd wint dit keer de dominee en verdienen we er ook nog wat aan.
- Heel veel zaken lopen ook gewoon zonder zo’n verdrag. Een aanwezige wijst uit eigen ervaring op de outsourcing richting Oekraïne die al plaats vindt op het gebied van ICT. Visum verruiming vooral voor toeristen en studenten is al apart in werking gezet. En het scheelt toenemende spanning met Rusland.
- De gevolgen van een eventueel “nee” met voldoende draagvlak zijn onduidelijk. De regering legt de goedkeuringswet opnieuw bij het parlement neer. Als dat tegen is kan Nederland (als enige land) niet ratificeren. Dat kan leiden tot een op-out voor bepaalde onderdelen. Maar echt opnieuw onderhandelen lijkt geen reële verwachting.
- Een beter begrijpen van de Russische ziel kan ons bij onze standpuntbepaling helpen. Een leestip: ‘Het einde van de rode mens’ van de Wit-Russische Nobelprijs winnares Svetlana Alexijevitsj .
De eindstemming
Zijn aanwezigen vanavond anders gaan denken over dit referendum en het verdrag? Het aantal voorstemmers blijkt te zijn gestegen naar 32 (was 30), het aantal tegenstemmers is gedaald naar 4 (was 10) en er zijn nu 5 twijfelaars (was 3).
Geef een antwoord